સમગ્ર વિશ્વ બનારસી પાન માટે પાગલ છે. એવું ક્યારેક જ બને છે કે વારાણસી જનાર વ્યક્તિ ત્યાંના પાનનું સેવન ન કરે.પરંતુ બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે અહીં મળતા પાન વેલા ક્યાં ઉગાડવામાં આવે છે.વારાણસીમાં આવતી પાન બિહારના મગધ પ્રદેશમાં ઉગાડવામાં આવે છે, સામાન્ય રીતે તેને મગહી પાન પણ કહેવામાં આવે છે.
પાનનો ભારતમાં અલગ અલગ રીતે ઉપયોગ થાય છે. ઘણા લોકો તેને શોખ માટે ખાય છે, તેથી ધાર્મિક કાર્યક્રમોમાં પણ સોપારીનું ખૂબ મહત્વ છે. પાન વેલો મુખ્યત્વે દેશભરમાં ઘણા વિસ્તારોમાં ઉગાડવામાં આવે છે. ઘણી રાજ્ય સરકારો પણ પાનની ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ યોજનાઓ પર કામ કરી રહી છે. લીચીની સાથે પાનને બિહાર સરકાર તરફથી GI ટેગ પણ મળ્યો છે.
વારાણસીમાં પાનની ખેતી ક્યાં જોવા મળે છે?
સમગ્ર વિશ્વ બનારસી પાન માટે પાગલ છે. એવું દુર્લભ છે કે વારાણસી જનાર વ્યક્તિ ત્યાં પાનનું સેવન ન કરે. પરંતુ બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે અહીં મળતી પાનની વેલો ક્યાં ઉગાડવામાં આવે છે. વારાણસીમાં જે પણ પાન આવે છે તે બિહારના મગધ પ્રદેશમાં ઉગાડવામાં આવે છે. તેને સામાન્ય રીતે મગહી પાન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. બિહારના નાલંદા, ઓરંગાબાદ અને ગયા સહિત 15 જિલ્લાઓમાં તેની ખેતી થાય છે. અહીં આશરે 10 હજાર પરિવારોનું ભરણપોષણ આના પર નિર્ભર છે.
પાનની ખેતી કેવી રીતે થાય છે
બિહારના નાલંદાના દુહાઈ-સુહાઈ ગામના રહેવાસી અવધ કિશોર પ્રસાદ વર્ષોથી પાનની ખેતી કરે છે. આ સમયે તે 8 વિરામોમાં પાનની ખેતી કરે છે. તેઓ સમજાવે છે કે પાનની ખેતી માટે ઠંડી અને સંદિગ્ધ જગ્યા જરૂરી છે. 20 ° સે સુધીનું તાપમાન તેની ખેતી માટે યોગ્ય છે. આ માટે અમે વાંસના માધ્યમથી બારેજા (શેડ આકારની રચના) તૈયાર કરીએ છીએ. જેથી તાપમાનનું સંતુલન જળવાઈ રહે અને પાનના છોડને નુકસાન ન થાય.
અવધ કિશોર પ્રસાદ કહે છે કે આ વાવેતર તેમના સ્થાને જૂન-જુલાઈમાં શરૂ થાય છે, જ્યારે રાજ્યના અન્ય વિસ્તારોમાં ઓગસ્ટમાં પણ પાનના છોડ વાવવામાં આવે છે. આ સિવાય ઘણા રાજ્યોમાં ફેબ્રુઆરી, માર્ચથી ઓગસ્ટ સુધી તેની ખેતી થાય છે.
જમીનની પથારી તૈયાર કરીને છોડ રોપે છે
પાનના છોડને રોપવા માટે માટીના પલંગ તૈયાર કરવામાં આવે છે. આમાં પ્રથમ જમીનને ખેડવામાં આવે છે.પછી જમીનમાંથી બેડ આકારની રચના તૈયાર કરવામાં આવે છે. પછી તેને થોડું સિંચાઈ આપવામાં આવે છે. તે પછી પાનના છોડની રોપણી શરૂ થાય છે. આ દરમિયાન, બે છોડ વચ્ચેના અંતરની કાળજી લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. અહીં ખેડૂતો લાઈન થી લાઈન નું અંતર 25 થી 30 સેમી અને છોડથી છોડનું અંતર 15 સેમી રાખે છે.
મગહી ખેડૂતોની હાલત ખરાબ છે
જે ખેડુતો પાન ઉગાડે છે કે જેની દુનિયા વ્યસની છે તે અત્યારે ખરાબ પરિસ્થિતિમાં છે. અવધ કિશોર પ્રસાદ સમજાવે છે કે અમારે એજ ભાવે પાન વેચવા પડે છે જે ભાવે અમારા બાપ દાદા વેંચતા હતા, દુનિયા બદલાઈ ગઈ છે, ફુગાવો વધ્યો છે, પણ અમારી સ્થિતિ સુધરી રહી નથી. તેઓ કહે છે કે પહેલા પાનની ખેતીમાં નફો થતો હતો, પરંતુ હવે સરકારની ઉદાસીનતા અને વધતી જતી મોંઘવારીને કારણે તેમના ગામના બેથી ત્રણ ખેડૂતો દર વર્ષે તેની ખેતી ટાળી રહ્યા છે.પહેલા તેમના ગામમાં જ્યાં 90 લોકો પાનની ખેતી કરતા હતા, હવે તે ઘટીને 60 પર આવી ગયા છે.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેકશન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “ફક્ત ગુજરાતી” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરવું.
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજૂરી લેવી જરૂરી છે.
Author: FaktGujarati Team