મધ્યપ્રદેશના પન્ના જિલ્લાના ભગવતી યાદવ temને સ્કૂલ પણ છોડી દીધી હતી, જેમાં નોકરી કે ધંધાનો પ્રારંભ કરવાનો કોઈ અનુભવ નથી. પરંતુ તેમના પતિ દશરથ અને પુત્રીઓના પ્રોત્સાહન અને સહકારથી તેમણે વિશ્વાસપૂર્વક પગલું ભર્યું અને તેમને સફળતા મળી.
વર્ષ 2005 ની વાત છે, કોઈએ મધ્યપ્રદેશના પન્ના જિલ્લાના ભગવતી યાદવને સલાહ આપી કે તેણે સરકારી યોજનામાં જોડાઈને પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કરવો જોઈએ. ભગવતી યાદવને કહેવામાં આવ્યું હતું કે તે દર અઠવાડિયે 10 રૂપિયા જમા કરીને પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કરી શકે છે.તે સમયે તે આ સલાહથી હસી પડ્યા હતા.
60 વર્ષીય ભગવતીને આશ્ચર્ય થયું કે, ‘આટલા ઓછા પૈસાથી મોટા વેપારની જરૂર હોય તે વ્યવસાય કેવી રીતે કરી શકાય?’ આ ઉપરાંત, તેણીને ઉદ્યોગસાહસિક કુશળતાને વધારવા માટે વર્ગમાં જવા માટે પણ કહેવામાં આવ્યું હતું. જો કે, આ પ્રસંગથી હસવાનું વાસ્તવિક કારણ એ હતું કે ભગવતી યાદવએ શાળા પણ છોડી દીધી હતી.
ક્યારેય નોકરી કરી નહોતી, અને ધંધાનો અનુભવ નથી
ભગવતી યાદવે ક્યારેય નોકરી નહોતી કરી અને ન કોઈ એન્ટરપ્રાઇઝ ચલાવવાની કોઈ જાણકારી હતી. જો કે, પાછળથી તેના પતિ દશરથ અને તેમની પાંચ પુત્રીના પ્રોત્સાહન અને ટેકાથી ધલાન ચોકીની રહેવાસી ભગવતીએ વિશ્વાસપૂર્વક પગલું ભર્યું અને તેમને સફળતા મળી.
ભગવતીની મહેનતનું પરિણામ છે કે આજે દરેક તેના અમલા મુરબ્બા માટે આખુ ગામ જાણે છે. આજે, આત્મવિશ્વાસ અને જુસ્સાથી ભરેલા, ભગવતી દેશના દરેક ભાગની સેંકડો મહિલાઓ માટે એક ઉદાહરણ છે. તેમને જોતા, એવું લાગે છે કે જો મહિલાઓને તકનીકી માર્ગદર્શન મળે અને નાણાકીય સેવાઓનો પ્રવેશ મળે તો કંઈપણ અશક્ય નથી.
બેટર ઈન્ડિયાએ ભગવતી અને તેમના પતિ દશરથે કહ્યું હતું કે તેમને લોકડાઉન દરમિયાન પણ તેમનો વ્યવસાય વધાર્યો હતો.
દૈનિક વેતનથી ધંધા સુધીની સફર
ભગવતીનું ભાગ્ય તેના સમુદાયની અન્ય છોકરીઓથી અલગ નહોતું. લગ્નની કાયદેસરની ઉંમરે પહોંચતાની સાથે જ તેમના લગ્ન થઈ ગયા હતા. તે સમયે શૈક્ષણિક તકોનો અભાવ હતો. મર્યાદિત માધ્યમો અને ગરીબી હોવા છતાં ભગવતીની માતાએ તેને ઘણી બધી ચીજો રાંધવાનું શીખવ્યું હતું.
ભગવતી કહે છે, “મેં ક્યારેય વિચાર્યું નહોતું કે કોઈ સ્ત્રી ‘પત્ની ફરજો ’નો ટેગ છોડીને ધંધો કરી શકે છે. જ્યારે મને કોઈ ઉત્પાદન અથવા સેવા પસંદ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું ત્યારે મુરબ્બો બનાવવી એ મારી પ્રથમ પસંદગી હતી. રેસીપી જાણ્યા સિવાય મને મીઠી અને મસાલેદાર વસ્તુઓ ગમે છે. રેસીપીને અંતિમ રૂપ આપવું એ ‘એન્ટ્રપ્રિન્યુરિયલ સ્કિલ્સ ટ્રેનિંગ’ વર્કશોપ્સમાંથી પસાર થવું મુશ્કેલ નહોતું. સાચું કહું તો મારે એક જ અનુભવ હતો અને તે હતો વેતનનું કામ. “
શરૂઆતમાં ભગવતી ‘મા દુર્ગા’ નામના સ્વયં સહાય જૂથ (એસએચજી) માં જોડાઇ હતી. તેણે પોતાનો વ્યવસાય શરૂ કરતા પહેલા કેટલાક મહિના માટે તાલીમ લીધી. તે દરમિયાન, દશરથ પરિવારના ભરણપોષણ માટે પન્નાની બહાર દૈનિક વેતન માં મજૂર તરીકે કામ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું.
બધી ખચકાટ છોડી અમ્મા આગળ વધી ગઈ
ભગવતીએ બધી ખચકાટ છોડી દીધી અને પેકેજિંગ, સફાઇ, ગ્રાહકો અને ડીલરો સાથે કેવી રીતે વ્યવહાર કરવો જેવા વ્યવસાયની કુશળતા ખુબ સારી રીતે સમજ્યા. ભગવતીને પહેલી વાર કોઈ બેંકમાં જઇને તેના નામે બચત ખાતું ખોલવાની તક મળી. તેમણે કહ્યું, “સાચું કહું તો, મને ખૂબ જ આનંદ થતો હતો કે હવે મારી પોતાની બચત થશે. અમારું આખું જીવન કમાઈને ખાવામાં જીવતા હતા. પહેલા જે કંઇ કમાય તે આપણે તે જ દિવસે વાપરતાં. મેં ધંધો સ્થાપવા માટે એસએચજી પાસેથી 3,00,000 રૂપિયાની વ્યાજ મુક્ત લોન લીધી. હું નર્વસ હોવા છતાં, આટલા પૈસા જોઈને હું ઉત્સાહિત હતી. “
ધંધો શરૂ કરવા માટે, ભગવતીએ મુરબ્બો બનાવવાનું પસંદ કર્યુ અને વધુ સારી વાનગીઓનો પ્રયોગ કર્યો. દશરથે કહ્યું, “મુરબ્બાની બેચ તૈયાર કરવામાં ઓછામાં ઓછા ત્રણ દિવસ લાગે છે, અને ભગવતી મહિનાઓ સુધી તેમાં વ્યસ્ત રહેતી હતી. મેં તેમને આટલું કેન્દ્રિત અને સમર્પિત ક્યારેય જોયા નહોતા. તેમના આ લગનથી જ મને તેના વ્યવસાયમાં જોડાવા અને તેને મદદ કરવા પ્રેરણા આપતો હતો. ”
‘એક જિલ્લો, એક ઉત્પાદન’ માં મુરબ્બાનો સમાવેશ
ભગવતી ખુશ હતી કે તેણે સ્વ-સહાય જૂથ સાથે હાથ મિલાવ્યો હતો. જૂથમાં જોડાવાથી તેમને ઉત્પાદન વેચવામાં પણ મદદ મળી. આ જૂથે ભગવતી જેવી ગ્રામીણ મહિલાઓ દ્વારા તૈયાર કરેલી ખાદ્ય ચીજો વેચવા માટે પન્ના-અજયગઢ રોડ ઉપર એક સ્ટોલ લગાવ્યો હતો. હકીકતમાં, ઘણા સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવાસીઓ પન્ના ટાઇગર રિઝર્વની મુલાકાત લેતા પહેલા આરામ કરવા અથવા ખાવા માટે આ રૂટ પર અટકે છે.
આ ઉપરાંત પન્નાના આમળા અને તેના મૂલ્ય વર્ધક ઉત્પાદનો રાજ્ય સરકારની ‘એક જિલ્લો, એક ઉત્પાદન’ યોજના હેઠળ આવરી લેવામાં આવ્યા છે. આ દ્વારા દશરથને મધ્ય પ્રદેશ અને દેશના અન્ય ભાગોમાં યોજાયેલા પ્રદર્શનોમાં મુરબ્બો વેચવાની તક મળી.
દશરથ અને ભગવતી પન્નામાં પણ કરિયાણાની દુકાનમાં સોદા કર્યા હતા. 20 રૂપિયાના કમિશનમાં, ડીલરો આ મુરબ્બો વેચવા માટે સંમત થયા હતા.
ભગવતી કહે છે, “મને કોઈ ખ્યાલ નહોતો કે ભાવ નક્કી કરવા અને પૈસા મેનેજ કરવા જેવા કડક નિર્ણયો લેવાની મારી પાસે ક્ષમતા છે. જ્યારે અમારી કમાણીમાં વધારો થયો, ત્યારે મેં નક્કી કર્યું કે કેટલું બચત કરવું અને કેટલું રોકાણ કરવું. હકીકતમાં, આ બધું કરતી વખતે, હું સ્વતંત્રતાનો સ્વાદ ચાખતી હતી.
સ્ત્રીઓ માટે પ્રેરણા
પન્નામાં મહિલાઓ માટે આમળાના બે સ્ત્રોત છે. તેઓ કાં તો જંગલમાંથી લાવે છે અથવા ખેડુતોના બગીચામાંથી મેળવે છે. ભગવતી કહે છે કે, ખેડુતો દ્વારા ઉગાડવામાં આવતા આમળાની ગુણવત્તા સારી છે અને તે સ્થાનિક રીતે તેનું ઉત્પાદન વેચવામાં પણ મદદ કરે છે. તેના તમામ ઘટકો સ્થાનિક રૂપે ખરીદવામાં આવે છે અને ભગવતી ખૂબ જ કાળજી અને કડકતા સાથે ફક્ત તાજા ફળોનો ઉપયોગ કરે છે. તેથી તે માત્ર આમળા ની સીઝનમાં (ઓક્ટોબર અને મે) મુરબ્બા બનાવે છે.
વર્ષોથી ભગવતીનો ધંધો બમણો થયો છે અને તેણે માંગ પૂરી કરવામાં મદદ માટે 10 મહિલાઓને પણ રાખી છે. તે કહે છે, “પહેલા અમે દર સીઝનમાં 10 ક્વિન્ટલ મુરબ્બા વેચતા હતા, જે હવે વધીને 20 ક્વિન્ટલ થઈ ગઈ છે. અમે જરૂરિયાત મુજબ વધુ મહિલાઓને નોકરી પર રાખીએ છીએ. ”
નફો પણ દર સીઝનમાં લાખો નો થયો છે. હવે ભગવતી પર કોઈ બેંક લોન નથી. તેની ત્રણ પુત્રીના પણ લગ્ન છે, તેણે અન્ય બેને શાળામાં પ્રવેશ અપાવ્યો. તેણે કેન્ડી, જ્યુસ અને અથાણાં જેવી બીજી ચીજો બનાવવા માટે પોતાના નફા પર ફરીથી ઈન્વેસ્ટ કર્યું છે.
રોગચાળા દરમિયાન પણ નફો થયો હતો
ભગવતીની સફળતા જોઈને ગામની અન્ય મહિલાઓને પણ આત્મનિર્ભર બનવાની પ્રેરણા મળી છે. દશરથ અનુસાર, તેમણે 25 ગામોની મહિલાઓ સાથે તેમના અનુભવો અને શિક્ષણ શેર કર્યા છે. રોગચાળા દરમિયાન, એક તરફ દેશભરના ધંધા બંધ રહ્યા છે. તે જ સમયે, સ્વાસ્થ્ય લાભોને કારણે ભગવતીના મુરબ્બાની માંગ ઝડપથી વધી. તેણે એકલા રોગચાળામાં લગભગ 15 ક્વિન્ટલ મુરબ્બો વેચ્યો છે.
ભગવતી કહે છે, “આમળામાં ઘણા ઔષધીય ગુણો છે. ઉદાહરણ તરીકે, રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવી, લોહીમાં શર્કરાનું સ્તર ઘટાડવું, ગળાને રાહત આપવી. તે વાળ અને હૃદય માટે પણ સારું છે. થોડા મહિના પહેલા અમે દેશભરમાં મુરબ્બાની ડિલિવરી શરૂ કરી હતી અને તે અમારા માટે કારગર સાબિત થયું હતું. અમે 150 રૂપિયાના ડિલીવરી ચાર્જ સાથે એક કિલો મુરબ્બા વેચીએ છીએ.
અમે આશા રાખીએ છીએ કે દરેક વ્યક્તિ આ વાર્તામાંથી પ્રેરણા લે કારણ કે ભગવતીએ ફક્ત પોતાના માટે જ નહીં, પરંતુ ઘણા લોકો માટે પણ એક નવો માર્ગ બનાવ્યો છે.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેકશન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “ફક્ત ગુજરાતી” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરવું.
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજૂરી લેવી જરૂરી છે.
Author: FaktGujarati Team