કાશી અને બનારસ તરીકે જાણીતું વારાણસી શહેર ગંગાના કિનારે વસેલું વિશ્વનું સૌથી જૂનું શહેર માનવામાં આવે છે, વારાણસી શહેર હિન્દુઓનું મુખ્ય તીર્થ સ્થળ છે, જ્યાં માત્ર દેશ જ નહીં પણ વિદેશથી પણ લાખો લોકો પ્રવાસીઓ અહીંની સંસ્કૃતિને સમજવા માટે આવે છે, અને અહીં દેશના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંથી એક છે કાશી વિશ્વનાથ મંદિર,અને વારાણસીને અડીને સારનાથ મંદિર છે જ્યાં ભગવાન ગૌતમ બુદ્ધે પોતાનો પહેલો ઉપદેશ આપ્યો હતો, આ સિવાય કુલ 84 ઘાટ છે, જેમાં મણિકર્ણિકા ઘાટ, અસ્સી ઘાટ અને દશાશ્વમેધ ઘાટ મંદિરો અને ઘાટો સિવાય સૌથી પ્રખ્યાત અને પવિત્ર ઘાટ છે. અહીંના લોકો માટે ખૂબ જ પ્રિય શહેર છે કે બનારસી સાડીઓ અને બનારસી પાન દેશભરમાં પ્રખ્યાત છે.
અમે આ લેખમાં બનારસ તેમજ બનારસના પ્રસિદ્ધ મંદિરો, બનારસમાં મુખ્ય જોવાલાયક સ્થળો, બનારસનો ઇતિહાસ અને બનારસમાં ફરવા લાયક સ્થળો વિશે વધુ જાણકારી આપીશુ.
વારાણસીનો ઇતિહાસ
વારાણસી નો ઇતિહાસ પરંપરા અને તમામ પૌરાણિક કથાઓ કરતા વધુ જૂનો છે અને જો આ બધી વાત એકબીજા સાથે ઉમેરવામાં આવે તો પણ બનારસ બમણું જૂનું છે, હિંદુઓના સૌથી પ્રાચીન ધાર્મિક ગ્રંથ ‘ઋગ્વેદ’ માં કાશીનો ઉલ્લેખ છે, આ શહેરની સ્થાપના ભગવાન શિવ દ્વારા આશરે 5000 વર્ષ પહેલા કરવામાં આવી હતી, પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, આ શહેર ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીનું નિવાસસ્થાન હતું, ઘણા મુસ્લિમ આક્રમણકારોએ પોતપોતાના શાસન દરમિયાન અહીં મંદિરો તોડી નાખ્યા હતા અને તેમના પર મસ્જિદો બનાવી હતી. આ તમામ હુમલા બાદ બનારસ આજે પણ ઊભું છે.
વારાણસી શહેર દેશના અન્ય શહેરો જેવા કે પટના, રાંચી, લખનઉ, આગ્રા, મથુરા અને દિલ્હી સાથે રસ્તા દ્વારા સારી રીતે જોડાયેલું છે. દેશના વિવિધ શહેરોમાંથી વારાણસી માટે દરરોજ ઘણી ખાનગી અને સાર્વજનિક બસો દોડે છે, જો તમે ઇચ્છો તો તમે કેબ બુક કરીને બનારસ પણ પહોંચી શકો છો.
વારાણસીમાં જોવાલાયક સ્થળો
બનારસમાં જોવાલાયક સ્થળ રામનગર કિલ્લો
આ એક પ્રાચીન કિલ્લો છે જે વારાણસીથી લગભગ 14 કિમી દૂર ગંગા કિનારે આવેલો છે, આ કિલ્લો 1750 માં કાશી નરેશ બલબંત સિંહે બનાવ્યો હતો, તે સમયે આ કિલ્લો કાશી રાજાનું નિવાસસ્થાન પણ હતું અને હાલમાં આ કિલ્લો મહારાજા અનંત નારાયણજી છે જે હજુ પણ આ કિલ્લામાં રહે છે. આ કિલ્લો માખણ રંગના ચુનાર રેતીના પથ્થરથી બનેલો છે. કિલ્લામાં ચાર દરવાજા છે, જેમાં પૂર્વ બાજુએ બનાવેલો લાલ દરવાજો તેનો મુખ્ય દરવાજો છે, તે કુલ 1010 નાના અને મોટા ઓરડાઓ છે આ સિવાય, કિલ્લામાં એક સંગ્રહાલય પણ છે, જેમાં મહારાજા સાથે સંબંધિત કારકુન, તેમના ફોટોગ્રાફ્સ, વિન્ટેજ ટેક્સ, શાહી કપડાં અને તલવારો વગેરે જોવા મળશે, ઉદઘાટન કિલ્લાનો સમય સવારે 10 થી સાંજના 5 વાગ્યા સુધીનો છે.અને વડીલોની અંદર પ્રવેશ માટે 15 અને બાળકો માટે 10 રૂપિયા રાખવામાં આવ્યા છે.
બનારસનું પ્રખ્યાત મંદિર કાશી વિશ્વનાથ
બનારસની આ યાત્રા કાશી વિશ્વનાથ મંદિરની મુલાકાત લીધા વિના તમારા માટે અધૂરી રહેશે, કારણ કે બનારસ આવનાર કોઈપણ હિન્દુ પ્રથમ કાશી વિશ્વનાથ મંદિરમાં જાય છે કારણ કે આ મંદિર હિન્દુઓ માટે સૌથી પવિત્ર સ્થળ છે. આ મંદિર ભગવાન શિવને સમર્પિત છે અને દેશના 12જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. દરરોજ હજારો ભક્તો અહીં આવે છે અને પવિત્ર ગંગામાં પવિત્ર સ્નાન કર્યા બાદ મંદિરની મુલાકાત લે છે. હા, જો તમારે મંદિરમાં જવું હોય તો દર્શન માટે, પછી વહેલી સવારે જાવ, નહીંતર તે એટલી ભીડ થઈ જાય છે કે તમારે કલાકો સુધી રાહ જોવી પડી શકે છે, મંદિર સવારે 4 વાગ્યા પછી ખુલે છે.
વારાણસીમાં જોવા લાયક સ્થળ
સારનાથ બૌદ્ધ ધર્મના ચાર મુખ્ય સ્થળોમાંનું એક છે, જે વારાણસીથી 15 કિલોમીટરના અંતરે સ્થિત છે.કહેવાય છે કે ભગવાન ગૌતમ બુદ્ધે આ સ્થળે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યા પછી પોતાનો પહેલો ઉપદેશ આપ્યો હતો જેને ‘ધર્મ ચક્ર પ્રવર્તન’ કહેવામાં આવે છે. વિશ્વભરમાંથી બૌદ્ધ ધર્મમાં માનનારા લોકો અહીં આવે છે અને પ્રાર્થના કરીને પોતાની ભક્તિ વ્યક્ત કરે છે. સારનાથમાં ધમ્મેક સ્તૂપ, ચોખાડી સ્તૂપ, મૂળકધપ કુટી છે.જેમાં તમે બૌદ્ધ કાળના શિલ્પોનો સમૃદ્ધ સંગ્રહ જોઈ શકાય છે.
બનારસ મણિકર્ણિકા ઘાટ
મણિકર્ણિકા ઘાટ ગંગા નદીના કિનારે સ્થિત પવિત્ર ઘાટમાંથી એક છે, જેની આસપાસ માત્ર મંદિર જ દેખાશે.મણીકર્ણિકા ઘાટ પર જ અંતિમ સંસ્કાર કરવા જોઇએ કારણ કે એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં દહન કરાયેલા મૃતદેહો સીધા મોક્ષ અને તેમના આત્માને પ્રાપ્ત કરે છે. જીવન અને મૃત્યુના ચક્રમાંથી કાયમ માટે મુક્ત થાય છે અને તેથી જ તેને મહાસ્મશાન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે
વારાણસીના મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળ તુલસી માનસ મંદિર
જોકે બનારસના મોટાભાગના લોકો દેશના દરેક ખૂણેથી કાશી વિશ્વનાથ મંદિરના દર્શન કરવા આવે છે, પરંતુ આ સિવાય અન્ય ઘણા મંદિરો છે અને આમાંનું એક ખૂબ જ પ્રખ્યાત ‘તુલસી માનસ મંદિર’ છે.આ મંદિર લગભગ વારાણસીથી 5 કિમીના અંતરે આવેલું છે, ત્યાં સફેદ આરસપહાણથી બનેલું ભવ્ય મંદિર છે, આ મંદિર 1964 માં કલકત્તાના વેપારી શેઠ રત્નલાલે બનાવ્યું હતું. આ મંદિરની તમામ દિવાલો પર શ્રી રામચરિતમાનસ લખાયેલું છે, મંદિરમાં ભગવાન શ્રી રામ, માતા જાનકી, હનુમાનજી, માતા અનુપૂર્ણા અને ભગવાન શિવનું મંદિર છે, જ્યારે બીજા માળે સંત તુલસીદાસજી બિરાજમાન છે.
કહેવાય છે કે આ સ્થળે સંત તુલસીદાસજીએ ‘રામચરિતમાનસ’ ની રચના કરી હતી, તેથી તેને તુલસી માનસ મંદિર કહેવામાં આવે છે. મંદિર સવારે 5:30 થી બપોરે 12 વાગ્યા સુધી અને પછી બપોરે 3:30 થી 9 વાગ્યા સુધી ખુલ્લું રહે છે.
વારાણસીમાં સંકટ મોચન મંદિર
આ મંદિર બનારસની દક્ષિણ દિશામાં આવેલું છે, જે દુર્ગા માતા મંદિર અને નવા વિશ્વનાથ મંદિરની એકદમ નજીક છે.આ મંદિર ઓગણીસમી સદીમાં પંડિત મદન મોહન માલવિયાએ બનાવ્યું હતું, આ મંદિરને વાનર મંદિર પણ કહેવામાં આવે છે કારણ કે ત્યાં વાંદરાઓ છે એવું માનવામાં આવે છે કે તુલસીદાસ જીએ આ સ્થળે પ્રથમ વખત હનુમાનજીનું સ્વપ્ન જોયું હતું, ત્યારબાદ તુલસીદાસજીએ અહીં હનુમાનજીની મૂર્તિ સ્થાપિત કરી હતી અને બાદમાં તેનું નામ સંકટ મોચન મંદિર રાખવામાં આવ્યું હતું.તેથી, જે પણ આ મંદિરમાં હનુમાનજીના દર્શન માટે આવે છે તેમને હનુમાનજીની વિશેષ કૃપા રહે છે.
બનારસના મુખ્ય મંદિરો ભારત માતા મંદિર
આ મંદિર કાશી વિદ્યાપીઠ સંકુલમાં આવેલું છે, આ મંદિર શિવ પ્રસાદ ગુપ્તાએ બનાવ્યું હતું અને ખુદ મહાત્મા ગાંધીએ તેનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. તેઓ આવે છે અને સંપૂર્ણ રીતે દેશભક્તિથી ભરેલા હોય છે. આ મંદિરમાં આરસ કાપીને ભારતનો નકશો તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે અને કયા સ્થળે આ બધી વસ્તુઓ નકશામાં સારી રીતે વર્ણવવામાં આવી છે જે પોતે અદ્ભુત છે.અહીં તમને વાંચવા માટે ઘણા પુસ્તકો પણ મળશે. જ્યારે પણ તમે બનારસ આવો, તમારે એકવાર ભારત માતા મંદિરની મુલાકાત લેવી જ જોઇએ, બનારસથી તેનું અંતર માત્ર 1 કિલોમીટર છે જ્યાં તમે પગપાળા જઈ શકો છો.
વારાણસીમાં જોવા માટેનું અભ્યારણ્ય સ્થળ ચંદ્રપ્રભા
આ અભયારણ્ય વારાણસી શહેરથી 70 કિલોમીટર દૂર દક્ષિણપૂર્વમાં આવેલું છે.ચંદ્રપ્રભા અભયારણ્યમાં રાજદરી અને દેવદ્રી ધોધ છે, જે મુખ્ય આકર્ષણ છે, ખાસ કરીને દેવદ્રી ધોધ સૌથી સુંદર ધોધમાંનો એક છે, તેની સુંદરતા એટલી સારી છે કે કોઈપણ વ્યક્તિ એકવાર જોશે તો તમે જોતા જ રહી જશો કે દિયોદર વોટરફોલની પોતાની એક ખાસિયત છે, તે જાણીને તમે આશ્ચર્ય પામશો કે ઝરણાં ની વચ્ચે એક કુંડ છે તેમાં તમે પથ્થર નાખશો તો તે પથ્થર તેમાં નહીં જાય પરંતુ પાછો તે તમારી પાસે જ આવી જશે.
બનારસનો પ્રસિદ્ધ કિલ્લો ચુનાર કિલ્લો
ચુનારનો કિલ્લો બનારસ શહેરથી લગભગ 23 કિલોમીટર દૂર મિર્ઝાપુર જિલ્લામાં ગંગા નદીની બાજુમાં એક ટેકરી પર આવેલો છે. આ કિલ્લો ઉજ્જૈનના મહારાજા વિક્રમાદિત્યે તેમના મોટા ભાઈ રાજા ભથારીકેના સન્માનમાં બનાવ્યો હતો, બાદમાં આ કિલ્લાનું નિર્માણ પૃથ્વીરાજ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.
જો તમે ઇતિહાસમાં રસ ધરાવતા વ્યક્તિ છો, તો તમારે આ કિલ્લાની મુલાકાત લેવી જ જોઇએ, આ કિલ્લો ઇતિહાસ પ્રેમીઓને ઘણો આકર્ષિત કરે છે, તેના ખુલવાનો સમય સવારે 10 થી સાંજના 5 વાગ્યા સુધીનો છે અને પ્રવેશ માટે કોઇ પ્રવેશ નથી. પ્રવેશ ચાર્જ એકદમ મફત છે.
બનારસમાં દુર્ગામાતા નું પ્રસિદ્ધ મંદિર
આ મંદિર વારાણસી શહેરના રામનગરમાં સ્થિત મા દુર્ગાને સમર્પિત છે.આ મંદિર અઢારમી સદીમાં એક બંગાળી રાણીએ બનાવ્યું હતું.મા દુર્ગા ઉપરાંત લાલ પથ્થરોથી બનેલા આ ભવ્ય મંદિરમાં બાબા ભૈરોનાથ, મા કાલી, મા લક્ષ્મી અને મા સરસ્વતીની છબી છે, દર વખતે ભક્તો અહીં આવતા રહે છે, પરંતુ નવરાત્રિ દરમિયાન, મા દુર્ગાના દર્શન માટે એટલી ભીડ હોય છે કે જાણે પગ મૂકવા માટે પણ કોઈ જગ્યા ન હોય, દર વર્ષે શ્રાવણ મહિનામાં અહીં મેળો ભરાય છે જે આખા દિવસ સુધી ચાલે છે. આ સમય દરમિયાન, મંદિર પરિસરમાં ગીતો અને સંગીતના કાર્યક્રમો પણ છે, જો તમે વારાણસી આવ્યા હોવ, તો તમારે માતા દુર્ગાના દર્શન કરવા જ જોઈએ, તમને પૂજા સામગ્રી સાથે સંબંધિત દરેક વસ્તુ મુખ્ય દ્વાર પર મળશે.
બનારસમાં પ્રખ્યાત સાડીની દુકાન બનારસ સિલ્ક એમ્પોરિયમ
બનારસના કેન્ટોનમેન્ટ રોડ પર આવેલું બનારસ સિલ્ક એમ્પોરિયમ, જે એક પ્રખ્યાત જથ્થાબંધ વેપારી છે, અહીં તમને પ્રખ્યાત બનારસી સાડીઓ અને અન્ય કપડાં ખૂબ જ સારી કિંમતે મળશે, જે તમને અન્ય કોઈ વેપારી સાથે ભાગ્યે જ મળશે, પછી જો તમે બનારસ આવ્યા હોવ અને જો તમે બનારસી સાડી ખરીદવાનું વિચારી રહ્યા છો, તો મને નથી લાગતું કે અહીંથી સસ્તી અને સારી બનારસી સાડી અન્ય કોઇ આપી શકશે.
બનારસમાં જોવા માટેનું સ્થળ ભારત કલા ભવન
વારાણસીની બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટીમાં સ્થિત ભારત કલા ભવન, 1920 માં પદ્મ ભૂષણ પુરસ્કાર વિજેતા રાય કૃષ્ણદાસ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું, તે એશિયાનું સૌથી મોટું યુનિવર્સિટી મ્યુઝિયમ છે, એટલે કે, યુનિવર્સિટીમાં બનેલું સૌથી મોટું મ્યુઝિયમ, બારમી સદીથી વીસમી સદી સુધી ભારતીય લઘુચિત્ર ચિત્રો હાજર છે, જો આપણે લઘુચિત્ર ચિત્રોની વાત કરીએ તો તેના વિકાસની વાર્તા પોથી ચિત્રથી શરૂ થાય છે અને કુલ 12000 ચિત્ર શૈલીઓ છે જે અહીં સંકલિત કરવામાં આવી છે.
બનારસ જોવાલાયક સ્થળ અસ્સી ઘાટ
બનારસમાં દક્ષિણમાં અને ગંગા નદીના કિનારે સ્થિત અસ્સી ઘાટ, બનારસના 84 ઘાટમાંથી એક છે, જેનું નામ અસ્સી અને ગંગા નદીના સંગમ પરથી પડ્યું છે. ઘણા મંદિરો કાંઠે આવેલા છે. આ ઘાટ અને તેમાં બાબા જગન્નાથનું મંદિર છે.જ્યાં દર વર્ષે મેળો ભરાય છે, જો તમે બનારસ આવ્યા હોવ, તો ચોક્કસપણે સાંજે અસ્સી ઘાટની ગંગા આરતી જોવા જાઓ, તે ખૂબ જ આકર્ષક છે, ત્યાં તેને જોવા માટે લોકોની ભીડ જામે છે.
બનારસની મુલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય
જો તમે બનારસની મુલાકાત લેવા આવી રહ્યા છો, તો અહીં આવવા માટેનો શ્રેષ્ઠ સમય શિયાળામાં છે, નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી મહિના વચ્ચે, બનારસનું હવામાન હળવું રહે છે, જે રોમિંગ માટે ખૂબ અનુકૂળ છે. ઉનાળાની ઋતુમાં બનારસમાં ફરવું સહેલું નથી કારણ કે ત્યાં ખુબજ તાપ લાગે છે જે તમારા શરીરને બાળી નાખશે, એટલે જ તમને ફરવાનું મન પણ નહીં લાગે.
બનારસ રાંધણકળા
બાબા ભોલેનાથ શહેરમાં મંદિર અને ઘાટ જેટલું જ પ્રખ્યાત છે, જેટલું અહીંનું સ્વાદિષ્ટ ભોજન છે, જે એક વખત તમે તેને ખાશો તો તમારું મન ચોક્કસપણે તેને ફરીથી ખાવા માંગશે.જો તમે પુરી-શાકભાજી સાથે ગરમ જલેબી ખાશો, પછી તેની મજા બમણી થાય છે, લંકામાં સ્થિત કાકીની દુકાન પુરી અને જલેબી માટે પ્રખ્યાત છે. આ સિવાય વારાણસીના ભોજનમાં એક લાંબી લતા પણ છે, જે એકવાર ચાખવી જ જોઇએ.ફળ અને રાબડી દરેક સ્વાદમાં ઉપલબ્ધ છે. બનારસી પાન આખા ભારતમાં પ્રખ્યાત છે, આવી સ્થિતિમાં, જો તમે બનારસમાં આવ્યા હોવ તો, એક પાન ચોક્કસપણે બનાવવામાં આવે છે, અહીં તમને તમામ પ્રકારના પાન મળશે, પરંતુ ગુલકંદ સાથેનું પાન સૌથી વધુ ફેમસ છે.
બનારસના કેટલાક ફોટા
જો તમને વારાણસીના પ્રવાસન સ્થળો પરનો અમારો લેખ વાંચીને આનંદ થયો હોય, તો કૃપા કરીને તે મિત્રો અને સંબંધીઓ સાથે શેર કરો જે બનારસ અથવા ત્યાંના મુખ્ય પ્રવાસન સ્થળોની મુલાકાત લેવાનું વિચારી રહ્યા છે. અને આ સ્થાનો વિશે જાણવા માટે ઉત્સુક છે.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેકશન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “ફક્ત ગુજરાતી” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરવું.
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજૂરી લેવી જરૂરી છે.
Author: FaktGujarati Team
1 thought on “હિંદુઓનું મુખ્ય તીર્થ સ્થળ અને ભારત ની ધાર્મિક રાજધાની એવા વારાણસીમાં જોવાલાયક પ્રખ્યાત સ્થળો”