ખસખસ એક સુગંધિત ઘાસ છે. ખસને અંગ્રેજીમાં વેટિવર કહેવામાં આવે છે, જે ખસનો તમિળ શબ્દ છે. પહેલાના સમયમાં, ગરમી સામે રક્ષણ આપવા માટે, ખસના પડદા બનાવવામાં આવતા હતા, જે પાણીમાં ડૂબાડી ને રાખવામાં આવતા હતા.જ્યારે ઉનાળાની ગરમી જેવી હવા તેમનામાંથી પસાર થઈને ઓરડામાં પ્રવેશે ત્યારે રૂમ ઠંડો થઈ જાય, અને ઓરડામાં તેની અદ્ભુત સુગંધથી રૂમ પ્રફુલ્લિત થઈ જતું હતું.
આજે પણ ઉનાળામાં કૂલરની દુકાનમાં ખસ ઘાસ મળે છે. જ્યારે તમે તમારા કુલરમાં ઘાસ ભરો છો, તો પછી તેની સાથે કેટલાક ખસખસના ઘાસને ભળી દો.તમને આશ્ચર્યજનક સુગંધ અને ઠંડક મળશે.
ગુચ્છા માં ઉગેલા આ છોડની ઊંચાઈ 5-6 ફુટ સુધી હોઇ શકે છે. તેના છોડ સળિયા જેવા અથવા સરપત છોડ જેવા લાગે છે.
ખસનાં મૂળમાંથી તેલ કાઢવામાં આવે છે.ખસ માંથી અત્તર, વેટિવર પરફ્યુમ, શરબત, સુગંધિત તેલ, દવાઓ, સાબુ અને કોસ્મેટિક્સ બનાવવા માટે સુગંધિત ખસ ના તેલનો ઉપયોગ થાય છે.
ખસખસનું તેલ 50,000 રૂપિયે લિટર અથવા વધુ મોંઘુ પણ મળે છે. ખસનુ અત્તર અરબી અને અન્ય દેશોમાં ખૂબ પસંદ આવે છે.આ તેલ ઘણા દેશોમાં પણ નિકાસ થાય છે.
ખસ ના ઘાસ તળાવ, નદી વગેરે જેવા પાણીયુક્ત સ્થળના કાંઠે જાતે ઉગે છે. ખસની ખેતી રાજસ્થાન, ઉત્તરપ્રદેશ, ઉત્તર ભારતમાં બિહાર અને દક્ષિણ ભારતમાં કેરળ, કર્ણાટક વગેરે રાજ્યોમાં થાય છે.
ખસનુ શરબત પીવાના ફાયદા
1. ખસખસની તાસીર ઠંડી હોય છે, તેથી ખસખસનુ સરબત ઉનાળામાં પીવા માટે ફાયદાકારક અને બહેતરીન પીણું છે.
2. શરબત પીવાથી તરસ છીપાય છે, શરીરની બળતરા દૂર થાય છે, મન અને શરીરમાં તણાવ ઓછો થાય છે અને ઉનાળાની ત્વચાની સમસ્યાઓ પણ મટે છે
3. ખસમાં આયર્ન, વિટામિન બી 6, જસત, મેંગેનીઝ જેવા ખનીજ હોય છે. ખસ સરબત લોહીનું પરિભ્રમણ સુધારે છે અને બ્લડ પ્રેશરને પણ નિયંત્રિત કરે છે.
4. ઘણી વખત તડકાના પ્રકાશમાં બહાર જતા હોય ત્યારે ગરમીની અસરને કારણે ઘણી વખત લાલ આંખોની સમસ્યા રહે છે. ખસના શરબત પીવાથી તે મટે છે.
5. કેટલીકવાર ઉનાળામાં એવું બને છે કે તરસ ખૂબ અનુભવાય છે અને જો તમે પાણી પીતા રહો છો તો પણ તમારી તરસ છીપાય નહીં. આવી સ્થિતિમાં ખુસ સરબત પીવાથી તરસ મટે છે અને રાહત મળે છે.
6.ખસ એન્ટિઓક્સિડેન્ટથી સમૃદ્ધ છે જે રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો કરે છે.
ખસ ના ફાયદા
7. ખસ નો ઉપયોગ હૃદયરોગ,ઊલટી, ચામડીના રોગો, તાવ, ધાતુની ખામી, માથાનો દુખાવો, લોહીના વિકાર, પેશાબમાં બળતરા , શ્વસન રોગો, પિત્ત રોગો, માંસપેશીઓના રોગ અને આંતરસ્ત્રાવીય સમસ્યાઓમાં પણ ફાયદાકારક છે.
8. ખસ તેલની માલિશ કરવાથી પીઠનો દુખાવો અને મચકોડમાં રાહત મળે છે. ખસખસના તેલનો ઉપયોગ એરોમાથેરાપીમાં પણ થાય છે.
9. ખસની સુગંધ રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારે છે, નર્વસ સિસ્ટમને શાંત કરે છે અને ભય, અસલામતીની લાગણીઓને દૂર કરે છે. ખસખસના તેલના સુગંધથી તાણ દૂર થાય છે, નિંદ્રા આવે છે.
10. ખસ નો છોડ વાવવાનો સૌથી મોટો ફાયદો પર્યાવરણને થાય છે. સદીઓથી, ભારતીય કિસાનના લોકો જમીનના ધોવાણને રોકવા માટે ખસખસના છોડ રોપીને જમીન સંરક્ષણ, સફાઇ અને જળસંગ્રહ કરી રહ્યા છે.
ખસનો ઉપયોગ ઉનાળામાં ચાલતા કુલર પંખામાં સુગંધિત ઘાસ તરીકે થાય છે.તેને લાકડાના છોલની વચ્ચે લગાવવાથી કુલર માંથી સરસ અને ભીની ભીની સુગંધ આવે છે.
ખસના ઉપરના ઘાસને કાપીને, નીચેના ઘાસમાંથી ખસના પડદા બનાવવામાં આવે છે, જેને ખશ કી ટટ્ટી કહેવામાં આવે છે. પહેલા લોકો ઉનાળામાં ખસખસના પડદા ઘરની બારીમાં રાખતા હતા અને પાણીથી પલાળી દેતા હતા, જેના કારણે ઉનાળાની ગરમી પણ ઠંડી, સુગંધવાળી હવામાં ફેરવાતી હતી.
ખાસ વિશેની માહિતી તમારા મિત્રોને વ્હોટ્સએપ, ફેસબુક પર પણ શેર કરો.
ખસનો ઉપયોગ આપણા ઇતિહાસમાં એક પરંપરા રહી છે. તમે પણ ખસ સીરપ અને તેલનો ઉપયોગ કરીને લાભ લઈ શકો છો. તમે ખશની સુગંધ જાણો છો? ખસ વિશે તમારા કોઈપણ અનુભવો અને સૂચનો નીચે ટિપ્પણી કરો.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેકશન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “ફક્ત ગુજરાતી” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરવું.
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજૂરી લેવી જરૂરી છે.
Author: FaktGujarati Team