દેશી ગાય એ નામ છે. જે ભારતીય ઉપમહાદ્વીપ માં મળી આવતી ગાયને કહેવામાં આવે છે. વેદો પ્રમાણે ગાયને માતા માનવામાં આવે છે. ગાયને ખુશ, સંરક્ષણ અને શ્રદ્ધા સાથે રાખવામાં આવે છે. એક ભારતીય ગાય ને ઓળખવા માટે ખાંધ અને ગળાની આસપાસ લટકતી ચામડી અને મોટા શિંગડા ખાસ કરીને લાંબા કાન જોવા જોઈએ. દેશી ગાયની ઘણી વિવિધ જાતિઓ છે. ભારતમાં ગાયોની 37 જાતિઓ છે. તેમાંથી કેટલીક નીચે પ્રમાણે છે.
ગાયને મુખ્ય જાતિઓ
હલ્લીકર
તે દક્ષિણ ભારતની સુકી જાતિઓ માની એક છે. જે મુખ્યત્વે કર્ણાટક, મેસૂર, મંડી, બેંગ્લોર, તુમકુર,કોલર, હસન અને કર્ણાટકના ચિત્રદુર્ગ જિલ્લાઓમાં જોવા મળતી એક વિશિષ્ટ જાતિ છે.
પુંગનોર
આ જાતિ મદનપાલી અને આંધ્રપ્રદેશ જિલ્લાઓના ચિલ્તન, પાલમનેર તાલુકામાં મળી આવે છે. જેના શીંગડા નાના હોય છે. એમને હળવી માટી પર ખેતી કાર્ય માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ જાતિ લગભગ લુપ્ત થવાના આરે છે.
માલવી
ઇન્દોર, ઉજ્જૈન, સાજાપુર મંદિર જિલ્લાના મધ્યપ્રદેશમાં માલવી બેલગાડી પરિવહન માટે ઓળખવામાં આવે છે અને ઉબડખાબડ રસ્તા ઉપર ભારે સામાન ઉઠાવવા માટે સક્ષમ હોય છે.
નાગોરી
આ પ્રતિષ્ઠિત જાતિ છે. એના કારણે મુખ્ય રૂપથી તેના બળદ ની ગુણવત્તા માટે ઉછેરવામાં આવે છે. રાજસ્થાનના પશ્ચિમી જાતિની સાથે જોધપુર જિલ્લામાં મળી આવે છે. તેની વસતી નોંધપાત્ર રીતે ઘટી રહી છે.
રાઠી
તે રાજસ્થાનના પશ્ચિમ ભાગમાં જોવા મળતી પશુઓની મહત્વની દુધાળા જાતિ છે. હોમ ટ્રેક થાર રણની મધ્યમાં સ્થિત છે. તેમાં બિકાનેર, ગંગાનગર, જેસલમેર જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે.આ પ્રાણીઓ રાજસ્થાનના અલવર પ્રદેશમાં જોવા મળતા રાઠી નામના સફેદ હિરન પ્રકારના પ્રાણીઓ કરતા અલગ હોય છે.
લાલ કંધારી
મવેશિયો ની જાતિ કાનપુર અને નાદેડ જિલ્લામાં મળી આવે છે. અન્ય જિલ્લાની છે અહમદપુર, લાતુર જિલ્લા ના પારલી અને હિંગોલી તહસીલ અને મરાઠાવાડ ક્ષેત્રના પરભણી જિલ્લામાં મળી આવે છે.
શાહીવાલ
આ જાતિ જાબુમાં વિષયોની મહત્વપૂર્ણ દૂધ ઉત્પાદન કરતી જાતિ છે. એનો મૂળ પ્રજનન પથ પાકિસ્તાનમાં છે. પરંતુ ફિરોજપુર અને અમૃતસર, ગંગાનગર માં ભારત પાકિસ્તાન ની સીમા મળી આવે છે. ભારત અને પાકિસ્તાન ઉપરાંત 17 અન્ય દેશોમાં પણ મળી આવે છે.
ખારી
આ જાતિમાં માલવી જાતિ ની નજીક જોડાયેલી છે. તે વધુ પ્રમાણમાં લખીમ પુર ખેન જિલ્લામાં મળી આવે છે. પાછળના ઘણા વર્ષોમાં આ જાતિ ની સંખ્યામાં ઘણો.ઘટાડો જોવા મળે છે.
શિકારી
આ જાતિ પોતાના બળદોને સુકી ક્ષમતાઓ માટે જાણીતી છે. ઉપરાંત આ મહારાષ્ટ્ર કોલ્હાપુર, સાંગલી, સતારા જિલ્લા અને કર્ણાટક બેલગામ બિજાપુર જિલ્લાઓમાં મળી આવે છે. આ જાતિની ઉત્પત્તિ મલ્લિકાર અમૃતમહલ જાતિ ના મવેશિયોથી થઈ છે.
કૃષ્ણા ઘાટી
આ જાતિ ભારે સુકી જાતિ છે. જેનો ખાસ ઉપયોગ કૃષ્ણા નદીના જળાશયોની કાળી કપાસની જમીનમાં થાય છે..મુખ્યત્વે રીતે મહારાષ્ટ્રના સોલાપુર, સાંગલી અને સતારા જિલ્લામાં કર્ણાટકના બિજાપુર જિલ્લામાં જોવા મળે છે.
મેવાતી
પશુઓની આ જાતિ મોહવતી નો પર્યાય છે. આ જાતિને મેવાતી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. રાજસ્થાનના અલવર અને પશ્ચિમ યુપીના ભરતપુર જિલ્લાના મથુરા, યુ પી , ફરીદાબાદ આ સિવાય હરિયાણા અને ગુડગાંવ જિલ્લામાં પણ તે જોવા મળે છે.
દેશી ગાય ના ફાયદા –
દેશી ગાયનું દૂધ વ્યવહારિક રીતે જીવનમાં બધી રીતે સ્પર્શે છે. પુરૂષ હોય કે સ્ત્રી હોય કે બાળક હોય કે વ્યક્તિઓ હોય ગ્રામીણ હોય કે શહેરી હોય એનું દૂધ દરેક માટે પૌષ્ટિક આહાર છે. ગાયના દૂધનું સેવન કરવાથી એસીડીટી ઘટે છે..રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો થાય છે, મગજ તેજ બને છે, ગાયનું દૂધ આયુર્વેદિક દવાઓ બનાવવામાં વપરાય છે. દેશી ગાયનું દૂધ શિશુ અને પુખ્ત વયના લોકોમાં ડાયાબિટીસ સામે લડવામાં પણ મદદ રૂપ થાય છે. દહીં છાશ ચોખ્ખું માખણ જેવા ઘણા ઉત્પાદનો ગાયના દૂધમાંથી બનાવવામાં આવે છે. આ ઉત્પાદનોમાં ઔષધીય અને પોષક તત્વો રહેલા છે.
ગૌમૂત્ર
દેશી ગાયનું ગૌમુત્ર વિશેષ રૂપથી માનવજાતિ અને ખેડૂતો માટે વરદાન સ્વરૂપ છે. ગૌમૂત્રનો ઉપયોગ ખેતીમાં જૈવિક અને પ્રાકૃતિક ખાતર બનાવવા માટે અને અન્ય ઉત્પાદનો માટે કરવામાં આવે છે. ગૌમૂત્રના ફક્ત એટલા જ ઉપયોગ નથી, પરંતુ મનુષ્ય દ્વારા એનું સેવન પણ કરવામાં આવે છે. તે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. એમાં ઉચ્ચ માત્રામાં ઔષધીય ગુણો રહેલા છે. જેને સુપર મેડિસિન પણ માનવામાં આવે છે. આપણા વૈજ્ઞાનિકોએ સ્વદેશી ગૌમુત્ર પણ વ્યાપક સંશોધન કર્યું છે. એમાં કેન્સર વિરોધી ગુણો મળ્યા છે. દેશી ગૌમુત્ર એ અમેરિકા, ચીન અને ભારત દર્દીઓને એક એન્ટી કેન્સર દવા રૂપમાં આપવામાં આવે છે.
ગાયનું છાણ
ગાયનું ઉત્સર્જન છાણ ખેડૂતો માટે સોના જેટલું મૂલ્ય ધરાવે છે. પ્રાચીન ધાર્મિક ગ્રંથોમાં લક્ષ્મી નો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. કહેવાયું છે કે, લક્ષ્મી ગાય ના ગોબર મા અને સમૃદ્ધિની દેવી લક્ષ્મી માતા વાસ કરે છે. છાણ માટીની ઉત્પાદકતામાં વધારો કરે છે. ગાયના છાણને ખાતર તરીકે ઉપયોગ કરાય છે. ગાયના છાણના બીજા અન્ય જૈવિક ખાતર બનાવવામાં વપરાશ કરવામાં આવે છે. ગાયના છાણને આયુર્વેદિક દવાઓમાં વાપરવામાં આવે છે.
પંચગવ્ય – દૂધ દહીં ઘી ગૌમુત્ર પંચગવ્ય આયુર્વેદિક ઔષધી છે. અલગ-અલગ ઉપાયોમાં વિવિધ ઘટકો ની સાથે મિશ્રણ હોવાથી દવાઓની એક શૃંખલા બને છે. એ દવા ખૂબ સારી રીતે સમસ્યાઓને દૂર કરવામાં કારગર સાબિત થાય છે. ગાય આધારિત ઉત્પાદન માંથી બનેલી દવાઓનો ખર્ચ પણ ઓછો હોય છે અને સરળતાથી ઉપલબ્ધ થાય છે.
ખેતી
ગાય પોતાના પુત્રને છાણ સાથે ખેડૂતોને ખૂબ ઉપયોગી છે. ભારતીય જાતિના બળદ પણ ખેડૂતો માટે જરૂરી છે. ભારતીય બળદો કઠિન અને લાંબા સમય સુધી કામ કરવાવાળા પ્રાણી માનવામાં આવે છે. કારણ કે આહાર અને પાણી વગર લાંબા સમય સુધી તે કામ કરી શકે છે. એમની પાસે સારી ગરમી અને અનુકૂલન ક્ષમતા હોય છે. પરિવહન તરીકે પણ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
પર્યાવરણ
આ સંશોધનથી જાણવા મળે છે કે, ગાય આધારિત જૈવિક ખેતી અને માટીની ઉત્પાદકતા ની ગુણવત્તા વધી જાય છે. હવે ખેડૂતો માટે રસાયણ ખતરનાક અને ઝેરીલા પદાર્થો થી ખેતીની જમીનને છીનવી લીધા વિના અલગ-અલગ પાક શક્ય બનશે. આનાથી ખેતરોમાં અને તેની આસપાસનું વાતાવરણ વધુ સારું બનશે. એવું પણ જોવા મળે છે કે જ્યારે ખેતીની પદ્ધતિઓમાં જૈવિક ખાતરો અને જંતુનાશકો નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે ત્યારે વિસ્તારમાં પાણીનું સ્તર પણ વધે છે.
મજબૂત રાષ્ટ્રનિર્માણ સારા ખોરાક થી થાય છે. ભારતના દરેક ખેડૂતને જવાબદારી છે કે, તમામ નાગરિકોના સ્વસ્થ ખોરાક આપે.
જો તમને આ માહિતી સારી લાગી હોય તો અમને કમેન્ટ સેક્શન માં જરૂર જણાવજો.. આવી અવનવી માહિતી જાણવા માટે અમારું પેજ “FaktFood” લાઈક કરો અને તમારા મિત્રો તથા સગા સંબંધીઓ સાથે શેર જરૂર કરજો…
નોંધ : આ લખાણ ની કોપી કરતા પહેલા અમારી લેખિત મંજુરી લેવી જરૂરી છે.
Author: FaktFood Team
1 thought on “દેશ વિદેશમાં પ્રખ્યાત દેશી ગાયની મુખ્ય જાતિઓ અને ફાયદાઓ …”